İRAN TÜRKLERİNDE BAHARI MUŞTULAYAN BİR KÖY SEYİRLİK OYUNU: KÖSE-GELİN

İRAN TÜRKLERİNDE BAHARI MUŞTULAYAN BİR KÖY SEYİRLİK OYUNU: KÖSE-GELİN

Türkler geçmişten günümüze kadar güneş ve ay yılını esas alan çeşitli takvimler kullanmıştır. Bu takvimlerin seçimlerinde siyasi egemenlikler kadar, kabul edilen dinler de etkili olmuştur. Günümüzde İslamiyet’i kabul eden Türk topluluklarında dinî günlerde ve törenlerde Hicri takvim, diğer kültürel kutlamaların yapıldığı günlerde ise güneş yılını esas alan takvimler temel alınmıştır. Bu günlerin en bilineni Nevruz’dur. Oğuz Türkleri arasında bu gün dışında kutlanan Çille günleri de bu bağlamda düşünülebilir. 21 Aralık’ta kutlanan Büyük Çille’de olduğu gibi 29 Ocak günü kutlanan Küçük Çille’de de çeşitli uygulamalar vardır. Bunların en bilineni Köse-Gelin Oyunu’dur. İran’ın muhtelif bölgelerinde yaşayan Türkler arasında oynanan Köse-Gelin Oyunu’nda oyuncu sayıları farklılık arz etse de çoğunlukla oyun Köse, Gelin, Davulcu, Torbacı, Kara Köse ve Ak Köse adlı altı oyuncu tarafından icra edilmektedir. İncelemede kültürel bir aktarım olan bu oyunun nasıl, ne zaman ve hangi amaçla oynandığı ele alınmış aynı zamanda oyuncuların pragmatik bir ödül kazandığı bu oyunun icrasında giyilen kıyafetlerin özellikleri, okunan şiirlerin içeriği ve yapılan teatral/dramatik rollerin sembolik anlamlarının neler olduğu da incelenmiştir. Temel olarak kışı sembolize eden eski yılın zayıflayıp öldüğü ve bereketi simgeleyen yeni yılın gelişinin kutlandığı bu oyunda birtakım işlevler vardır. Bu işlevler kültürün işlevleri bağlamında değerlendirilmiş ve eğlenme, toplumsal değerlere destek verme, eğitim, kültürün aktarılması ve baskıdan arınma gibi işlevlerin bu oyunun sürdürülebilirliğinde önemli olduğu görülmüştür. Ayrıca bu oyun yağmur yağdırma töreninde de oynanarak farklı bir işleve bürünmüştür. Son olarak sözlü kültürün birçok unsurunda olduğu gibi bu oyun da İran Türklerinin kültürel kimliklerinin korunması ve geleceğe aktarılmasında önemli rol oynamaktadır.